بدان که امت کثرهم الله مجتمع اند بر آن که پیغامبر را علیه السلام گروهی بوده اند از صحابه رضوان الله علیهم اجمعین که اندر مسجد وی ملازم بودند و مهیا مر عبادت را و دست از دنیا بداشته بودند واز کسب اعراض کرده بودند،و خدای عزو جل از برای ایشان را با پیغمبر علیه السلام عتاب کرد، عز منْ قائل: «ولاتطْرد الذین یدْعون ربهم بالغدوة والعشی... الآیه (۵۲/الانعام)». و کتاب خدای عز و جل به فضایل ایشان ناطق است و پیغمبر را علیه السلام اندر مناقب ایشان اخبار بسیار که به ما رسیده است اندر ذکر ایشان، رضی الله عنهم اجمعین و ما طرفی اند رمقدمۀ این کتاب گفته ایم.
ابن عباس رضی الله عنه روایت کند از پیغمبر، علیه السلام: «وقف رسول الله صلی الله علیه و سلم علی اصحاب الصفة، فرأی فقرهم وجهْدهم و طیب قلوبهم، فقال: ابشروا یا اصحاب الصفة، فمن بقی منْ أمتی علی النعْت الذی أنْتم علیه راضیا بمافیه، فانه من رفقائی فی الجنة.»
معنی این خبر آن بود که: «چون پیغمبر علیه السلام بر ایشان برگذشت و مر ایشان را بدید باستاد و خرمی دل ایشان اندر فقر و مجاهدت بدیدگفت: بشارت مر شما را و آن که از پس شما بیایند به صفت شما و اندر فقر خود راضی باشند، ایشان نیز از رفیقان من اند اندر بهشت.»
عددهم، از ایشان:
۱- یکی منادی حضرت جبار و گزیدۀ محمد مختار، بلال بن ریاح، رضی الله عنه.
۲- و دیگر، دوست خداوند داور، و محرم احوال پیامبر، ابوعبدالله سلمان الفارسی، رضی الله عنه
۳- و دیگر، سرهنگ مهاجر و انصار، و متوجه خداوند غفار، ابوعبیدة عامربن عبدالله الجراح، رضی الله عنه
۴- ودیگر، گزیدۀ اصحاب و زینت ارباب، ابوالیقظان عمار بن یاسر، رضی الله عنه
۵- و دیگر، گنج علم و خزینۀ حلم، ابومسعود عبدالله بن مسعود الهذلی، رضی الله عنه
۶- و دیگر، متمسک درگاه حرمت و پاک از عیب و آفت، عتْبة بن مسعود، برادر عبدالله، رضی الله عنه
۷- ودیگر، سالک طریق عزلت، و معرض از عصایب زلت، المقدادبن الاسود، رضی الله عنه
۸- و دیگر، راعی مقام تقوی، و راضی به بلا و بلوی، خباب بن الأرت، رضی الله عنه
۹- و دیگر قاصد درگاه رضا و طالب لقا اندر بقا، صهیب بن سنان، رضی الله عنه
۱۰- و دیگر، درج سعادت، و بحر قناعت عتبة بن غزْوان، رضی الله عنه
۱۱- و دیگر برادر فاروق و معرض از کونین و مخلوق، زید بن الخطاب، رضی الله عنه
۱۲- و دیگر، خداوند مجاهدات، اندر طلب مشاهدات، ابوکبْشه، مولی پیغمبر، رضی الله عنه
۱۳- و دیگر، عزیز تائب و از کل به حق آیب، ابوالمرْثد کنازبن الحصین غنوی، رضی الله عنه
۱۴- و دیگر، عامر طریق تواضع و سپرندۀ محجۀ تقاطع، سالم، مولی ابی حذیفة، رضی الله عنه
۱۵- و دیگر، خائف از عقوبت و هارب از مخالفت، عکاشة بن المحْصن، رضی الله عنه
۱۶- و دیگر، زین مهاجر و انصار و سید بنی قار، مسعود بن ربیع القاری، رضی الله عنه
۱۷- و دیگر، حافظ انفاس پیغامبر و مر جملۀ خیرات را در، عبدالله عمر، رضی الله عنه
۱۸- و دیگر اندر زهد مانندۀ عیسی و اندر شوق به درجۀ موسی، ابوذر جندب بن جنادة الغفاری، رضی الله عنه
۱۹- و دیگر، اندر استقامت مقیم و مر اصحاب را خادم و ندیم، صفْوان ابن بیضاء، رضی الله عنه
۲۰- و دیگر، صاحب همت و خالی از تهمت، ابودرداء عویمر بن عامر، رضی الله عنه
۲۱- ودیگر، مر کیمیای دین را شرف و مر در توکل را صدف، عبدالله بن بدر الجهنی، رضی الله عنه
۲۲- و دیگر، متعلق درگاه رجا، و گزیدۀ رسول پادشا، ابولبابة عبدالمنْذر، رضی الله عنه
و اگر جملۀ ایشان را یاد کنم دراز گردد و شیخ ابوعبدالرحمان محمدبن حسین السلمیرضی الله عنه که نقال طریقت و کلام مشایخ بوده است، تاریخی کرده است مر اهل صفه را مفرد و مناقب و فضایل و اسامی و کنیت بیاورده؛ و اما مسْطح ابن اثاثة بن عباد را از جملۀ ایشان گفته است و من به دل ورا دوست ندارم که ابتدای افک ام المومنین عایشه رضی الله عنها وی کرده بود؛ اما ابوهریره و ثوْبان و معاذبن الحارث و سائب وبن الخلاد و ثابت بن الودیعة و ابوعبْس و عویم بن ساعدة و سالم بن عمیر بن ثابت و ابوالیسر کعب بن عمرو و سهیب بن سیاف و عبدالله بن انیْس و حجاج بن عمر الاسلمی رضوان الله علیهم اجمعین از جملۀ ایشان بوده اند. گاه گاه به سببی تعلق کردندی؛ اما جمله اندر یک درجه بوده اند.
و به حقیقت قرن صحابه خیر قرون بود و اندر همه درجه که بوده اند اندر هر فن بهترین و فاضل ترین همه خلق بودهاند؛ از بعد آن که خداوند سبحانه و تعالی ایشان را صحبت پیغمبر علیه السلام به ارزانی داشت و اسرار ایشان از جملۀ عیوب نگاه داشت؛ کما قال رسول الله، صلی الله علیه و سلم: «خیر الناس قرْنی ثم الذین یلونهم ثم الذین یلونهم.» و قال الله، تعالی: «و السابقون الأولون من المهاجرین و الانصار و الذین اتبعوهم باحسان (۱۰۰/ التوبة).»
اکنون ذکر بعضی از تابعین اندر این کتاب اثبات کنم تا فایده تمام تر شود و قرون به یک دیگر متصل گردد، ان شاء الله العزیز.